Denemenin Özellikleri Nelerdir?

Eğitim hayatı boyunca özellikle Edebiyat ve Türkçe derslerinde öğretmenler, öğrencilerden deneme yazıları yazmalarını ister. Fakat bir çok öğrenci deneme yazısının ne olduğunu, denemenin nasıl yazılacağını daha doğrusu denemenin özelliklerini tam olarak anlayamazlar. Çünkü deneme türünü diğer edebi türlerden ayırmak düşünüldüğü kadar kolay değil. Bu konuyu netliğe kavuşturmak ve öğrencilerin deneme türünü daha iyi anlayabilmesini sağlamak için deneme yazısının özelliklerini burada kısaca ve maddeler halinde derledik. İnşallah Türkçe ve Edebiyat derslerinde kazandığınız yazma alışkanlığını hayatınız boyunca devam ettirirsiniz…

Deneme, özellikleri bakımından diğer edebî yazı türleriyle çok fazla karıştırılır. Bu yazı türünü anlamak için önce Deneme nedir, Denemenin özellikleri nelerdir ve Deneme nasıl yazılır? sorularını doğru şekilde cevaplamak gerekiyor. Bu yazımızın ana konusu Deneme özellikleri olmakla beraber gerekli konulara kısaca, özet niteliğinde değinilmiştir. Eğer deneme türü hakkındaki gerekli konular hakkında daha geniş bilgi almak istiyorsanız ilgili konular yazımız içerisinde gerekli yerlere yerleştirilmiştir.

Deneme Nedir Kısaca

Deneme, insanların herhangi bir konuda düşünce, fikir, duygu ve görüşlerini okuyucuya aktarmak amacıyla öznel, özgür, kesin hükümlere ve yargılara varmadan, samimi bir üslupla kaleme aldıkları yazı türüdür. Bu yazı türünde yazar kendi kendine konuşuyormuş havası taşıyan bir üslup kullanırken öne sürdüğü düşünceyi ispatlama, kanıtlama, doğrulama gibi bir kaygı taşımaz.

Denemedeki inandırıcılık, yazarın ele aldığı konuyu içtenlikle ve samimiyetle anlatmasından kaynaklanır. Ayrıca denemeler, makalelerle sık sık karıştırılır fakat denemeler, makalelere göre nispeten daha kısadır, yazarın deneme yazarken bir alanda uzmanlığı olması gerekmez, herhangi bir şey kanıtlama gayesi de taşımaz.

Bu konu hakkında daha ayrıntılı bir tanım ve bilgi istiyorsanız şu yazımıza da mutlaka göz atın => Deneme Nedir? Nasıl Yazılır?

Denemenin Özellikleri

Deneme özellikleri konusunda, bu edebi yazı türünün ne kadar özgür ve serbest bir yapıda olduğunu söylemezsek olmaz. Bu sebeple deneme türünü anlamak ve diğer edebi türlerle karıştırmamak için özelliklerini iyi bilmek gerekir. Eğer bu özellikleri aklınızda tutabilirseniz artık kolayca deneme yazabilir, bu türü diğer yazı türlerinden rahatça ayırt edebilirsiniz.

Deneme türü yapısı gereği, yazara çok fazla serbestlik verir. Yazarın sınırları hayal gücüyle ve üslubuyla ilgilidir. Bu bakımdan edebiyat alanında kendine geniş bir yer edinmiştir.

• Denemenin konusu hakkında herhangi bir sınırlama yoktur. Yazar konu seçiminde özgürdür.
• Denemelerde yazar aktardığı duygu, düşünce, görüş ve fikirlerini ispatlama gereği duymaz, okuyucuyu inanmaya zorlama çabasına girmez.
• Yazar herhangi bir ek çabaya girmeden, yalnızca anlatmak istediği konuya odaklanıp okuyucuya iletmek istediği fikri, etkileyici bir üslupla anlatır.
• Toplumu ve insanlığı ilgilendiren her konu deneme yazısı olabilir. Yazarın sınırı hayal gücüdür.
• Denemede esas olan herhangi bir sonuca ulaşmak değildir. Deneme yazıları kanıtlara, ispatlara, delil ve belgelere dayanmaz. İnandırıcılık, yazarın samimiyetiyle ilgilidir.
• Yazar denemede, konuyu kendisiyle konuşurmuşçasına ele alır.
• Denemelerde ön planda olan, yazarın düşünceleri, duyguları ve fikirleridir.
• Denemeler de makaleler gibi bir düşünce planlı yazılır ama makalelere nispetle daha kısadır.
• Denemeler, yazmaya karar verilen konuyu akıcı, rahat ve samimi bir üslupla ele alan, genellikle yazarın deneyimini, tecrübesini ve bakış açısını aktaran orta uzunluktaki edebî metinlerdir.
• Deneme yazı türünde yazar düşüncelerini ispatlama kaygısı taşımaz bu sebeple bir sonuca ulaşmak önemli değildir.
• Denemeci olmak için bir konuda uzmanlığa sahip olmanız gerekmez fakat geniş bir kültür birikimine sahip olmanız gerekir.
• Denemelerde nesnel yargılara değil, öznel ifadelere ağırlık verilir.
• Yazarın gözlem yeteneği ön plana çıkar.

Deneme yazarı için bu tür bir amaç değil, araçtır. Özgürce seçtiği konuda; fikir ve düşüncelerini kanıtlama amacı gütmeden, kendi kendine konuşur edasıyla sohbet edercesine samimi ve akıcı bir üslupla anlatmak istediklerini okuyuculara aktarır.

Konuların, kişisel bir bakış açısıyla işlenmesi; çeşitli yazarların aynı konu hakkındaki farklı zevk, fikir ve duygularını yansıtması bakımından ortaya çıkan eserler, deneme türünün zenginleşmesinde büyük fayda sağlamışlardır.

Deneme ve Makale Arasındaki Farklar

Deneme türü en çok makalelerle karıştırılmaktadır. Deneme yazısının özellikleri konusuna değinmişken makalelerle arasındaki farklara değinmezsek konu eksik kalacaktır. Aşağıdaki tabloda makale ve denemelerin temel farklılıkları listelenmiştir.

Sonuç olarak deneme türü; düşüncelerini, duygularını, fikirlerini, bakış açılarını özgürce ifade etmek isteyen yazarlar için en doğru seçenektir. Okuyucuya anlatmak istediği şeyi kanıtlama ihtiyacı duymayan, olayları bir sonuca ulaştırmak zorunda olmayan, üslup sınırlarıyla kısıtlanmayan deneme yazarı, rahat bir şekilde kendini ifade etme ortamı bulabilir. Bu sebepledir ki edebi türler arasında belki de en çok tercih edilen yazı türü denemedir.

Kendinizi deneme yazıları yazmak konusunda geliştirmek istiyorsanız, edindiğiniz bu bilgilerden sonra internette “Deneme örnekleri” araştırması yaparak incelemelerde bulunmanızı tavsiye ederiz. Yazmanın anahtarı bol bol okumaktan geçer. İnşallah bu bilgilerle edineceğiniz beceri, hayat boyu yazmanız için bir başlangıç olabilmiştir.

Deneme özellikleri konusunda söylemek istediğiniz bir şey mi var? O halde yorumlarda cevabınızı bekliyoruz. Yorum bırakmayı unutmayın.

Kaynaklar:
https://tdk.gov.tr/ https://tr.wikipedia.org/wiki/Deneme_(edebiyat)
https://sozluk.gov.tr/